طبقه بندی الایزا

سیستم الایزا بر اساس شیوه شناسی تشخیصی به چند گروه تقسیم میشود که عبارت اند از:

الایزای مستقیم (Direct Elisa):

در این نمونه آنتی ژن یا آنتی بادی موجود در نمونه ی که باید تشخیص داده شود به طور مستقیم بر سطح فاز جامد کوت میشود و سپس آنتی بادی یا آنتی ژن مکمل ان که نشاندار شده است به سیستم اضافه میشود در صورت وجود آنتی ژن یا آنتی بادی مورد نظر در نمونه سیگنال مناسب ایجاد میشود این روش مشابه ایمنوفلورسانس مستقیم است اما کاربرد چندانی در کیت های تشخیصی ندارد و بیشتر در کارهای تحقیقاتی استفاده میشود.

الایزای غیر مستقیم (Indirect Elisa):

این روش برای تعیین آنتی بادی اختصاصی و یا تیتراسیون آنتی بادی در نمونه های سرم مورد استفاده قرار میگیرد.اساس ازمایش بدین نحو است که معمولا سرم رقیق شده به آنتی ژن های کوت شده در فاز جامد (میکروول یا چاهک) اضافه میشود. آنتی ژن کوت شده آنتی ژن اختصاصی مربوط به آنتی بادی است که قرار است در نمونه ردیابی شود،پس از افزودن نمونه وطی زمان انکوباسیون ویک مرحله شستشو آنتی هیومن گلوبین نشاندار شده با آنزیم به چاهک اضافه میشود بر حسب اینکه چه کلاسی از آنتی بادی برای ردیابی اهمیت دارد نوع آنتی هیومن مورد استفاده نیز متفاوت است.مثلا برای ردیابی آنتی بادی کلاس IgG از آنتی هیومن IgG و برای ردیابی کلاس IgA از آنتی هیومن IgA استفاده میشود.

الایزای ساندویچ

روش ساندویچ الایزا خود به دو دسته تقسیم میشود:

1. روش Ab Sandwich یا Ag Sandwich
   در این روش یک آنتی ژن در بین دو آنتی بادی اختصاصی قرار میگیرد، این روش شایع ترین روش الایزا محسوب میشود، دراین روش از یک آنتی بادی برای به دام انداختن آنتی ژن بر روی چاهک های الایزا استفاده میشود و آنتی بادی دوم که با آنزیم نشاندار شده است به عنوان شناساگر عمل میکند. قابل ذکر است که در این روش آنتی ژن باید دارای دو ناحیه آنتی ژنیک متفاوت باشد تا قادر به اتصال به هر دو آنتی بادی باشد، مثال های بارز این روش اندازه گیری، TSH ،LH FSH ،PSA ،HCG و… است.
2. روش Antibody Capture
   1. Ag Sandwich or Direct Ab Capture
      این روش برای تعیین سنجش آنتی بادی مورد استفاده قرار میگیرد بدین صورت که از یک آنتی ژن کوت شده بر روی فاز جامد برای به دام انداختن آنتی بادی اختصاصی آن استفاده میشود و همان آنتی بادی از طریق بازوی دیگر خود (Fab) پذیرای همان آنتی ژن ساندویچ میگردد. در این روش تعیین آنتی بادی توتال از هر کلاس ایمنوگلوبین میسر است و یکی از اختصاصی ترین و حساس ترین روشها برای تشخیص آنتی بادی در نمونه است. مثال بارز این روش کیت اندازه گیری آنتی بادی بر علیه پلاسمودیوم ویواکس و ترپونماپالیدوم و HBS Ab میباشد.
   2. Indirect Ag Sandwich or Indirect Ab Capture
      در این روش پس از به دام انداختن آنتی بادی توسط آنتی هیومن گلوبین کوت شده در کف چاهک ها با اضافه کردن آنتی ژن اختصاصی و تشکیل کمپلکس ،از یک آنتی بادی اختصاصی نشاندار بر علیه آنتی ژن به عنوان سیستم شناساگر استفاده میشود.

الایزای رقابتی یا مهاری

در روشهای رقابتی اساس سنجش بر رقابت دو آنتی ژن یا دو آنتی بادی (که یکی از ان دو نشاندار است)برای اتصال به لیگاند با مقدار محدود استوار است اگر هر دو آنالیت نشاندار و غیر نشاندار با هم به سیستم اضافه شوند روش را رقابتی مینامند ولی چنانچه ابتدا آنالیت اضافه شده و پس از یک دوره انکوباسیون آنالیت نشاندار اضافه گردد روش را مهاری یا بلاکینگ می نامند. در روش مهاری ممکن است در بین دو مرحله و قبل از اضافه نمودن آنالیت بعدی شستشو انجام شود یا انجام نشود، مثال بارز روش های رقابتی و مهاری سنجش T4 و T3 میباشد انواع روشهای رقابتی عبارت اند از:

• روش سنجش رقابتی یا مهاری برای آنتی ژن:
  اساس این روش بر رقابت بین آنتی ژن نشاندار و آنتی ژن موجود در نمونه برای اتصال به آنتی بادی اختصاصی کوت شده در چاهک استوار است .در این روش مقدار آنتی بادی کوت شده باید محدود باشد و ملکول سیگنال دهنده همان آنتی ژن نشاندار است. در این روش منحنی پاسخ –دوز به صورت معکوس خواهد بود، بدین معنی که آنالیت نشاندار در حضور مقادیر زیادی از آنالیت غیر نشاندار موجود در نمونه کمتر به آنتی بادی متصل میشود و در نتیجه سیگنال کمتری هم به وجود خواهد امد. در این نوع سنجش ها این مطلب ضروری است که فاز جامد توسط آنتی ژن با مقدار کم و ثابت پوشیده میشود، در این روش آنالیت موجود در نمونه با آنالیت کوت شده در چاهک برای اتصال به آنتی بادی نشاندار رقابت میکند.از این روش بیشتر برای سنجش ایمنی به روش کمی لومینسانس استفاده میشود.
• روش رقابتی برای آنتی بادی:
  در این روش رقابت بین دو آنتی بادی، یکی در نمونه به صورت غیر نشاندار و یکی به صورت نشاندار شده با آنزیم برای اتصال به یک آنتی ژن کوت شده در چاهک صورت میپذیرد،بدیهی است که هرچه مقدار آنتی بادی نمونه بیشتر باشد آنتی بادی نشاندار کمتری به چاهک ها متصل شده و سیگنال نیزکمتر خواهد بود و در نتیجه منحنی استاندارد نیز معکوس میباشد، شاخص ترین مثال برای این روش اندازه گیری آنتی بادی بر ضد HBc(HBc Ab) است.