الایزای ساندویچی
آزمون الایزا (Enzyme-linked Immunosorbent Assay)، یک آزمون ایمونولوژیکی رایج مورداستفاده برای اندازه‌گیری آنتی‌بادی‌ها، آنتی‌ژن‌ها، پروتئین‌ها و گلیکوپروتئین‌ها در نمونه‌های بیولوژیکی است. در سال 1971 مقالاتی در باب استفاده از آنزیم برای نشان‌دار کردن آنتی‌ژن یا آنتی‌بادی به‌عنوان یک جایگزین برای روش رادیو ایمونواسی در کشورهای سوئد و هلند به‌صورت مجزا منتشر شد که پایه و اساس روش الایزا را تشکیل می‌دهد. آزمون الایزا یک آزمایش استاندارد برای کشف ویروس در خون و استانداردی جهانی برای استفاده در بیمارستان‌ها، بانک خون و سازمان‌های انتقال خون به‌ویژه در تشخیص ایدز است. در الایزا، خودِ ویروس جستجو نمی‌گردد بلکه اندازه پادتن (آنتی‌بادی) که در بدن شخص آلوده به یک ویروس (مانند اچ‌آی‌وی) تولید شده، اندازه گرفته می‌شود.
آزمون الایزا به‌صورت عمومی روی 96 چاهک انجام می‌شود و هر کیت الایزا یک آنتی‌ژن مشخص را اندازه‌گیری می‌کند که کیت‌های آن برای گستره متنوع و فراوانی از آنتی‌ژن‌ها، موجود است.
الایزای نشان داده‌شده در تصویر (الایزای ساندویچی)، برای شناسایی محصول نهایی (به‌عنوان‌مثال cytokines) از دو مجموعه از آنتی‌بادی استفاده می‌کند. در مرحله اول، صفحه الایزا با گیرنده‌ی آنتی‌بادی، کوت شده و هر آنتی‌بادیِ باند نشده از صفحه شسته خواهد شد. در مرحله بعد، نمونه (به‌عنوان‌مثال ادرار، سرم و یا cell supernatant) اضافه خواهد شد و هر آنتی‌ژنی که در نمونه پیدا می‌شود، به آنتی‌بادیِ گیرنده (یک آنتی‌بادی که برای اتصال به آنتی‌ژن موردنظر تهیه شده است) وصل می‌شود. برای تضمین انجام اتصال آنتی‌ژن به آنتی‌بادیِ کوت شده، نمونه‌ها معمولاً دو یا سه بار و در غلظت‌های متفاوت اضافه شده و دوباره، هر نمونه‌ی اضافه از صفحه شسته خواهد شد. در مرحله سوم، آنتی‌بادی شناساگر (Detection Antybody) اضافه می‌شود که این آنتی‌بادی با یک آنزیم (معمولاً با horse radish peroxidase یا alkine phosphatase) نشان‌گذاری شده است. آنتی‌بادی شناساگر به هر آنتی‌ژن هدف که قبلاً به صفحه متصل شده (باند شده)، اتصال می‌یابد و درنهایت یک سوبسترا به صفحه اضافه می‌شود. آزمون‌های الایزا معمولاً کروموژنیک هستند و با استفاده از یک واکنش که سوبسترا را به یک محصول رنگی تبدیل می‌کند، انجام شده و سپس این واکنش با استفاده از یک پلیت ریدر قابل‌اندازه‌گیری است.
تعیین غلظت آنتی‌ژن در یک نمونه نیازمند تولید یک منحنی استاندارد با استفاده از یک آنتی‌ژن با غلظت شناخته‌شده است (شکل زیر) که غلظت این آنتی‌ژن در یک نمونه، با استفاده از چگالی (غلظت) نوری قابل‌محاسبه است.
منابع:
- انجمن ایمونولوژی انگلستان
- کتاب جامع تجهیزات و فرآورده های آزمایشگاهی جلد دوم ، گردآوری و تدوین دکتر حمیدرضاسقاء، دکتر محسن سروش نیا و همکاران